Skûtsjesilen

Skûtsjesilen staat pas voor de tweede keer op onze kalender. De eerste week van augustus gaan de 14 skûtsjes de Friese meren op, een voor de Glazen Bol onhandige timing. Augustus is de sport elders in de wereld vaak op vakantie, voor ons juist de maand om de balans op te maken. Hoe anders is het dit seizoen? Met het WK atletiek begin september als afsluitend evenement is onze prijsuitreiking en start nieuw seizoen pas in het weekend van 28 en 29 september.

Skûtsjesilen is een prachtig evenement. Een week lang feest in het nuchtere Friesland. Daar moeten we bij zijn. Onder het mom ‘Rovers zijn overal’ zou het ons niets verbazen. Bericht aan alle rovers: pak je tandenborstel en een dozijn condooms; trek ten strovers. Elk dorp heeft zijn eigen schip, zijn eigen schipper en ook zijn eigen schare fanatieke supporters. Het is zeilen met een ziel, diep geworteld in Friese cultuur en verbondenheid. Honderden sloepen, motorboten en walgangers volgen toeterend, juichend en vol ondeugd de race. Skûtsjesilen is een spektakel op en rondom het water.

De oorsprong van Skûtsjesilen ligt in de 19e eeuw. Skûtsjes waren toen geen wedstrijdschepen, maar houten of stalen werkboten. Platbodems die turf, mest, hooi en andere vracht vervoerden via de smalle Friese wateren. De schepen zijn to wel 20 meter lang en 16 ton zwaar. De schepen zijn uniek, hebben een rijke historie en zijn gelinkt aan een dorp. De schipper woonde vaak met zijn hele gezin aan boord, en het schip was zo letterlijk een huis en broodwinning.

Motoren waren er nog niet, diesel duur of schaars, de wind is gratis. In veel water was een motor verboden. Snelle, wendbare schepen en stuurmanskunst waren een groot voordeel, immers, wie als eerste bij de losplek aankwam, kreeg de beste vrachten. De onderlinge competitie tussen schippers toentertijd wordt als de oorsprong van het Skûtsjesilen gezien.

De eerste officiële wedstrijden werden rond 1820 georganiseerd in Sneek. Veelal schippers zonder vracht deden mee om toch nog iets te verdienen, vaak georganiseerd door plaatselijke cafés of middenstanders. De winnaar kreeg een gouden horloge, een speenvarken of tas boodschappen en de eer. Vooral dat laatste werd steeds belangrijker. De eer van het dorp stond op het spel en de complete bemanning, van schipper tot fokkenist, van de zwaardenman tot de bemanning van het achterdek, liepen maanden na de overwinning nog altijd met de borst vooruit over het dorpsplein.

Er wordt, net als vorig jaar, vooral strijd verwacht tussen de skûtsjes uit Grou, Sneek, Heerenveen en Lemmer (foto onder, winnaar laatste race in Sneek vorig jaar). Al is het nauwelijks een houvast, want de natuur laat zich niet dwingen. De wind op de Friese meren is vaak moeilijk te voorspellen: een dwarrelwind of een te late gijp kan alles veranderen en de ambities in het water doen vallen. Alleen de beste schippers rijk aan ervaring kunnen omgaan met de beruchte ‘deinze’, een windstilte waarbij uit het niets de wind weer opsteekt. Het gerucht gaat dat de schipper op het juiste moment zijn pet in het water gooit, zoals de schippers vroeger deden om de wind weer aan te wakkeren.

Uiteindelijk gaat het volgens ons om de Friese trots. Als die aan boord is, dan is succes verzekerd. En die is moeilijk te begrijpen of na te bootsen. Welke van de 14 skûtsjes is de winnaar na elf races, en misschien veel moeilijker, welke schip wordt veertiende en laatste? Zo in de finale van ons spel is waarschijnlijk de jacht op 20 punten groter dan ooit. Daarom alleen punten wanneer winnaar en nummer laatst goed voorspeld.

Officiële website

de 14 de skûtsjes

Tussenstand en programma

Uitslagen voorgaande edities